Możliwość obniżenia lub zniesienia alimentów na córkę która wyszła za mąż

Obowiązek alimentacyjny na rzecz córki

W pierwszej kolejności wskazać należy, że co do zasady nie istnieje granica wieku, do której należy płacić alimenty. Zgodnie z przepisem takim punktem zwrotnym jest osiągnięcie przez dziecko zdolności do samodzielnego utrzymywania się; orzecznictwo przyjmuje za punkt graniczny wiek, w którym dziecko zakończyło edukację.

Zgodnie z art. 133 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r., poz. 1359), zwanej dalej K.r.io., „rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania”. Nałożony na rodziców obowiązek alimentacyjny w stosunku do własnego dziecka podlega regulacji specjalnej i uprzywilejowanej. Ta forma uprzywilejowania wyraża się między innymi w tym, że obowiązek rodziców dostarczania środków utrzymania i wychowania trwa, dopóki dziecko nie zdobędzie kwalifikacji zawodowych niezależnie od osiągnięcia wieku.

Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka nie jest ograniczony żadnym sztywnym terminem, zarówno co do wieku, jak i stopnia edukacji osiągniętej przez dziecko, a jedynie przesłanką nabycia zdolności do samodzielnego utrzymania się. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury oraz doktryny obowiązek rodziców dostarczania środków utrzymania i wychowania trwa, dopóki dziecko nie zdobędzie kwalifikacji zawodowych niezależnie od osiągnięcia wieku. Zgodnie z ustaloną liną orzeczniczą rodzice powinni utrzymywać dziecko, dopóki uczy się zgodnie ze swoimi uzdolnieniami. Co do zasady przyjmuje się, że granicą jest ukończenie studiów wyższych, ponieważ uprawnienie do otrzymania środków utrzymania od rodziców po osiągnięciu pełnoletniości ma służyć zdobyciu odpowiedniego wykształcenia, a tym samym możliwości samodzielnego finansowego utrzymania się na odpowiednim poziomie. Nie ma jednak na celu umożliwienia pełnej realizacji rozwoju osobowości, a także zdobycia za wszelką cenę wybranego przez dziecko zawodu w przypadkach, kiedy jego zdobycie jest nadmiernie rozciągnięte w czasie, względnie nie ma możliwości przewidzenia, kiedy nastąpi koniec szkolenia (zob. wyr. SN z 12.02.1998 r., sygn. akt I CKN 499/97).

Zniesienie obowiązku alimentacyjnego wobec córki

W kontekście Pana zapytania istotny jest również przepis art. 133 § 3 K.r.io. „Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Rodzice nie mają obowiązku świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które osiągnęło odpowiedni stopnień fizycznego i umysłowego rozwoju, potrzebny do usamodzielnienia się i uzyskania środków utrzymania z własnej pracy i z własnych zarobków”.

Zdolność samodzielnego utrzymania się z reguły oznacza podjęcie przez dziecko odpowiedniej dla niego pracy zarobkowej i uzyskiwanie z niej dochodów. Rodzice nie mogą powoływać się – w celu uchylenia swojego obowiązku alimentacyjnego względem pełnoletniego dziecka – na możliwość podjęcia przez niego jakiejkolwiek dostępnej na rynku pracy. Uzyskanie możliwości samodzielnego utrzymania się powinno uwzględniać osobiste uwarunkowania dziecka, a w szczególności jego zdolności. Zgodnie z art. 96 K.r.io. „rodzice mają obowiązek troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa, odpowiednio do jego uzdolnień”. Realizacja tego obowiązku powinna przejawiać się również w umożliwieniu dziecku podjęcia i ukończenia studiów wyższych, jeżeli pozwalają na to zdolności dziecka, jego ambicje i wytrwałość.

Istotna jest również kwestia zamążpójścia córki. Zgodnie bowiem z art. 27 K.r.io. „Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym”. Zatem małżonek Pana córki jest obowiązany do zaspokajania potrzeb córki, a gdyby to nie było możliwe, córka może mieć utrzymywany obowiązek alimentacyjny od Pana.

Jednakże z informacji, które Pan przedstawił, wynika, że Pana sytuacja materialna uległa zmianie od momentu orzeczenia o poprzednim obowiązku alimentacyjnym. W tym zakresie może Pan również dokonać modyfikacji swojego obowiązku alimentacyjnego. Zgodnie z art. 138 K.r.io. stanowiącym, że „przesłanką żądania zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego jest wystąpienie »zmiany stosunków«”. Aby ocenić, czy ta zmiana nastąpiła, sąd dokonuje porównania stosunków istniejących w chwili orzekania ze stosunkami istniejącymi uprzednio, a stanowiącymi podstawę ustalenia zakresu świadczeń alimentacyjnych w poprzednim orzeczeniu lub też zawartej ugodzie. Wskazać należy, że zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie „zmiana stosunków”, o której mowa w art. 138 K.r.io., wynika albo ze zwiększenia się usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, albo ze zmniejszenia się możliwości majątkowych i zarobkowych zobowiązanego. Nie każda zmiana w zakresie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego lub zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego uzasadnia zastosowanie art. 138 K.r.io. Zastosowanie tego przepisu uzasadnia jedynie taka zmiana, która jest istotna. Ponadto zmiana tych stosunków, zgodnie z przyjętym stanowiskiem Sądu Najwyższego w wytycznych Sądu Najwyższego w zakresie orzekania w sprawach o alimenty (uchwała z dnia 16 grudnia 1987 r.), musi mieć charakter trwały.

Stwierdzenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego

W opisanym przez Pana przypadku radziłabym wystąpić do sądu powszechnego z powództwem o stwierdzenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego, powołując się na zamążpójście córki, a także jej utrzymywanie przez małżonka z roszczeniem ewentualnym w przypadku, gdyby sąd nie uwzględnił pierwszego żądania o uchylenie obowiązku alimentacyjnego, biorąc pod uwagę, że utrzymywanie go nadal połączone jest z nadmiernym dla Pana uszczerbkiem (tutaj trzeba opisać zmianę swojej sytuacji materialnej i zdrowotnej od czasu poprzedniego orzeczenia o obowiązku alimentacyjnym). Powództwo wytacza się do sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania córki. Powództwo podlega opłacie, która zależna jest od wartości przedmiotu sporu, tj. wysokości miesięcznych alimentów, której kwotę mnoży się razy 12 miesięcy. Od tej kwoty uzależniona jest opłata od pozwu, o której mowa w art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2022 r., poz. 1125): „W sprawach o prawa majątkowe pobiera się od pisma opłatę stałą ustaloną według wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej:

1) do 500 złotych – w kwocie 30 złotych;

2) ponad 500 złotych do 1500 złotych – w kwocie 100 złotych;

3) ponad 1500 złotych do 4000 złotych – w kwocie 200 złotych;

4) ponad 4000 złotych do 7500 złotych – w kwocie 400 złotych;

5) ponad 7500 złotych do 10 000 złotych – w kwocie 500 złotych;

6) ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych – w kwocie 750 złotych;

7) ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych – w kwocie 1000 złotych.

2. W sprawach o prawa majątkowe przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia ponad 20 000 złotych pobiera się od pisma opłatę stosunkową wynoszącą 5% tej wartości, nie więcej jednak niż 200 000 złotych”.

Opłatę tę uiszcza się na rachunek bankowy sądu, który ma prowadzić sprawę, lub też w znakach opłaty sądowej umieszczonych (przyklejonych) na pozwie.

Jakie dokumenty są potrzebne, by złożyć pozew?

Do pozwu należy dołączyć: wyrok ustalający obowiązek alimentacyjny, dokumenty, z których wynika, że córka zawarła związek małżeński, a także dokumenty obrazujące Pana sytuację materialną i zdrowotną. Oprócz tego należy złożyć wniosek dowodowy o przesłuchanie stron celem udowodnienia faktu zasadności stwierdzenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego, Pana sytuacji materialnej i zdrowotnej. W pozwie warto również złożyć wniosek o zabezpieczenie poprzez zawieszenie obowiązku alimentacyjnego Pana względem córki na czas trwania postępowania. Wniosek ten jest potrzebny, aby do momentu wydania rozstrzygnięcia w sprawie nie zachodziła konieczność ponoszenia alimentów. Dopóki postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia nie zostanie wydane i wniosek nie zostanie uwzględniony, dopóty należy płacić alimenty na rzecz córki.