Czy po uzyskaniu pełnoletności dziecko decyduje o alimentach i opiece?

Obowiązek alimentacyjny wobec dziecka

W pierwszej kolejności wskazać należy, że co do zasady nie istnieje granica wieku, do której należy płacić alimenty; zgodnie z przepisem takim punktem zwrotnym jest osiągnięcie przez dziecko zdolności do samodzielnego utrzymywania się; orzecznictwo przyjmuje za punkt graniczny wiek, w którym dziecko zakończyło edukacje.

Zgodnie z art. 133 § 1 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy „rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania”. Nałożony na rodziców obowiązek alimentacyjny w stosunku do własnego dziecka podlega regulacji specjalnej i uprzywilejowanej. Ta forma uprzywilejowania wyraża się między innymi w tym, że obowiązek rodziców dostarczania środków utrzymania i wychowania trwa dopóty, dopóki dziecko nie zdobędzie kwalifikacji zawodowych niezależnie od osiągnięcia wieku.

Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka nie jest ograniczony żadnym sztywnym terminem, zarówno co do wieku, jak i stopnia edukacji osiągniętej przez dziecko, a jedynie przesłanką nabycia zdolności do samodzielnego utrzymania się. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury oraz doktryny obowiązek rodziców dostarczania środków utrzymania i wychowania trwa dopóty, dopóki dziecko nie zdobędzie kwalifikacji zawodowych niezależnie od osiągnięcia wieku. Zgodnie z ustaloną liną orzeczniczą rodzice powinni utrzymywać dziecko, dopóki uczy się zgodnie ze swoimi uzdolnieniami. Co do zasady przyjmuje się, że granicą jest ukończenie studiów wyższych, ponieważ uprawnienie do otrzymania środków utrzymania od rodziców po osiągnięciu pełnoletniości ma służyć zdobyciu odpowiedniego wykształcenia, a tym samym możliwości samodzielnego finansowego utrzymania się na odpowiednim poziomie. Nie ma jednak na celu umożliwienia pełnej realizacji rozwoju osobowości, a także zdobycia za wszelką cenę wybranego przez dziecko zawodu, w przypadkach, kiedy jego zdobycie jest nadmiernie rozciągnięte w czasie, względnie nie ma możliwości przewidzenia kiedy nastąpi koniec szkolenia (vide: wyrok SN z 12.02.1998 r., sygn. akt I CKN 499/97).

W kontekście Pani zapytania istotny jest również przepis art. 133 § 3: „Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się”. Rodzice nie mają obowiązku świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które osiągnęło odpowiedni stopnień fizycznego i umysłowego rozwoju, potrzebny do usamodzielnienia się i uzyskania środków utrzymania z własnej pracy i z własnych zarobków.

Samodzielność dziecka

Zdolność samodzielnego utrzymania się z reguły oznacza podjęcie przez dziecko odpowiedniej dla niego pracy zarobkowej i uzyskiwanie z niej dochodów. Rodzice nie mogą powoływać się – w celu uchylenia swojego obowiązku alimentacyjnego względem pełnoletniego dziecka – na możliwość podjęcia przez niego jakiejkolwiek dostępnej na rynku pracy. Uzyskanie możliwości samodzielnego utrzymania się powinno uwzględniać osobiste uwarunkowania dziecka, a w szczególności jego zdolności. Zgodnie z art. 96 rodzice mają obowiązek troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa, odpowiednio do jego uzdolnień. Realizacja tego obowiązku powinna przejawiać się również w umożliwieniu dziecku podjęcia i ukończenia studiów wyższych, jeżeli pozwalają na to zdolności dziecka, jego ambicje i wytrwałość.

Alimenty na pełnoletnie dziecko

Od momentu uzyskania pełnoletności alimenty powinny być przekazywane na rachunek bankowy syn lub jeżeli nie ma tego rachunku bankowego, na Pani rachunek bankowy, ale tylko i wyłącznie za pisemną zgodą syna, albo też bezpośrednio powinny być przekazywane synowi. Powinna Pani zatem przekazać środki na rzecz syna. W tytule przelewu proszę wskazać alimenty od ................. (imię i nazwisko ojca) zgodnie z wyrokiem (i tutaj sygnatura). Jeżeli poniosła Pani koszty utrzymania za ten okres do pełnoletności, to może Pani to odliczyć, ale przedstawiłabym synowi dokładne wyliczenie, co się na to składa.

Tak jak wskazałam w odpowiedzi na zapytanie obowiązek alimentacyjny trwa dopóki syn nie uzyska kwalifikacji do samodzielnego utrzymania. Ta opieka o której Pani mówi, to także wykonywanie obowiązków alimentacyjnych. Jeżeli syn nie ma jeszcze możliwości samego utrzymania się, to świadczenie takiej opieki np. gotowanie, pomoc, wożenie będzie realizowaniem obowiązku alimentacyjnego. Natomiast jeżeli Pani tego nie będzie realizować, to syn może Panią pozwać o alimenty.